دوره 6، شماره 2 - ( 5-1401 )
جلد 6 شماره 2 صفحات 207-194 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
MIRHOSSEINI M, MOINUDDIN M, HIRANI F, HATAMI NESAB S H. Assessing the Safe Behavior of Accountants by Designing an Accountant's Professional Ethics Model. ohhp 2022; 6 (2) :194-207
URL: http://ohhp.ssu.ac.ir/article-1-331-fa.html
URL: http://ohhp.ssu.ac.ir/article-1-331-fa.html
میرحسینی ملیحه، معین الدین محمود، حیرانی فروغ، حاتمی نسب سید حسن. ارزیابی رفتار ایمن حسابداران از طریق طراحی الگوی اخلاق حرفهای حسابدار. بهداشت کار و ارتقاء سلامت. 1401; 6 (2) :194-207
گروه حسابداری، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، یزد، ایران
متن کامل [PDF 861 kb]
(356 دریافت)
| چکیده (HTML) (1206 مشاهده)
شکل 1: روش پژوهش
فرآیند تحلیل محتوا
Assessing the Safe Behavior of Accountants by Designing an Accountant's Professional Ethics Model
Maleeha MIRHOSSEINI[5], Mahmoud MOINUDDIN*[6], Forough HIRANI[7], Seyed Hasan HATAMI NESAB[8]
Abstract
متن کامل: (571 مشاهده)
ارزیابی رفتار ایمن حسابداران از طریق طراحی الگوی اخلاق حرفهای حسابدار
ملیحه میرحسینی[1]، محمود معینالدین[2]*، فروغ حیرانی[3]، سیدحسن حاتمینسب[4]
چکیده
مقدمه
ملیحه میرحسینی[1]، محمود معینالدین[2]*، فروغ حیرانی[3]، سیدحسن حاتمینسب[4]
چکیده
| مقدمه : اخلاق موضوعی است فراگیر که همه جوانب زندگی بشر را پوشش میدهد. رشد روزافزون جامعه بشری و پیچیده شدن روابط و مناسبات اجتماعی، پیدایش حرفههای گوناگون را ایجاب میکند. تداوم حیات این حرفهها به نوع و کیفیت خدماتی بستگی دارد که آنها ارائه میکنند و اعتماد و اعتباری است که در نتیجه ارائه این خدمات به دست میآورند. برای افزایش تأثیر اخلاق حرفهای وجود الگوهای منطبق با فرهنگ و جامعه لازم است و با شناخت آنها میتوان ابعاد بروز رفتار ایمن از سوی حسابداران را واکاوی کرد. روش پژوهش: روش این پژوهش از نظر هدف کاربردی بوده و بر حسب روش تحقیق، آمیخته کمی و کیفی است. جامعه آماری متشکل از مقالههای داخلی انتشاریافته مرتبط با اخلاق حرفهای حسابداری میباشد. در این تحقیق معیارهای مؤثر بر اساس پژوهشهای پیشین ، شناسایی و در قالب 5 شاخص اصلی انتخاب شد. سپس ابزار پرسشنامه محقق ساخته برای تعیین الگوی نگاشت شناخت فازی به طراحی و اجرا شد. یافتهها : نگاشت شناخت فازی میان 5 مؤلفه اصلی نشان داد که بین تمام مؤلفهها رابطه علت و معلولی وجود دارد ، اما این رابطه علت و معلولی در برخی موارد مثبت و در موارد دیگر منفی است .نتایج نشان داد که مؤلفه فردی با مؤلفه سازمانی رابطه منفی و با سایر مؤلفهها رابطه مثبت دارد . مؤلفه اجتماعی تنها با مؤلفه فردی رابطه مثبت و با سایر مؤلفهها رابطه منفی دارد . به عبارت دیگر مؤلفه اجتماعی با شاخصهای سازمانی ، حرفهای گرایی و زیستمحیطی رابطه معکوس دارد که بیشترین شدت جریان عبوری معکوس ، به مؤلفه زیستمحیطی مربوط میشود . نتیجهگیری : با درک اخلاق حرفهای حسابداران و شناسایی مؤلفههای اساسی آن و تعیین چگونگی ارتباط میان این مؤلفهها در ابعاد مختلف و مشخص نمودن میزان اهمیت هر یک از آنها میتوان چارچوب یا قالب مشخصی جهت رعایت شدن یا نشدن اخلاق حرفهای توسط حسابداران و نیز تمایل به رفتار کردن بر اساس آیین رفتار حرفهای را طراحی نموده و به اجرا درآورد تا از این طریق باعث کاهش رفتارهای ناایمن و در نتیجه آن کاهش نرخ وقوع حوادث، در صنایع کشور شد. واژگان کلیدی: اخلاق حرفهای حسابدار ، رفتار ایمن ، نگاشت شناخت فازی |
مقاله پژوهشی تاریخ پذیرش: 15/10/1399 ارجاع: میرحسینی ملیحه، معینالدین محمود، حیرانی فروغ، حاتمینسب سیدحسن. ارزیابی رفتار ایمن حسابداران از طریق طراحی الگوی اخلاق حرفهای حسابدار. بهداشت کار و ارتقاء سلامت 1401; 6(2): 207-194. |
مقدمه
اخلاق، یکی از اجزای جداییناپذیر زندگی انسانها است و نادیده گرفتن آن به صدمات زیادی منجر شده است. توجه به اخلاق و اصول اخلاقی که در هر جامعه با توجه به نوع فرهنگ آن جامعه تدوین گردیده است، یکی از عوامل موفقیت جامعه است (1). اخلاق در ایران ریشهای دیرینه دارد. ایرانیان از دوره تمدن هخامنشی، پیروی از اخلاق را در حوزههای گوناگون همچون کار و حرفه، مورد توجه قرار میدادند. این در حالی است که در آموزههای اسلامی نیز مسئولیتهای اخلاقی در حرفه جایگاه مهمی دارد (2). لزوم رعایت اخلاق حرفهای در تمامی حرفهها از جمله حرفه حسابداری از اهمیت بالایی برخوردار است. چرا که به گفته آلبرت انیشتین دنیا جای خطرناکی است، نه به خاطر مردمان شرور، بلکه به خاطر آنها که شرارت را میبینند و کاری در مورد آن انجام نمیدهند (3).
از سوی دیگر افراد شاغل در محیطهای صنعتی از جمله حسابداران به دلیل ماهیت کار در معرض خطرات و آسیبهای جدی قرار دارند و به تناسب رشد روزافزون تکنولوژی، خطرات و آسیبها نیز به صورت بالقوه رو به گسترش هستند (3). میزان بروز حوادث در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته میباشد. کشور ایران نیز در دو دهه اخیر در مسیر توسعه گام برداشته و رشد سریعی را از نظر صنعتی و اقتصادی به خود گرفته است که منجر به تغییرات اقتصادی و اجتماعی همراه با پیامدهای خوب و بد آن شده است (4). مطالعاتی که بر روی شناسایی علل و حوادث صورت گرفته است، نشان داده که علل 85 تا 95 درصد از حوادث شغلی که در اثر رفتار ناایمن رخ میدهد نگرش، رفتار و فرهنگ است (5). به عنوان مثال در گزارشی با عنوان شفافیت بینالمللی که در سال 2008 از میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا انجام گرفت، کشور ایران به همراه کشور عراق در پایینترین و بدترین جایگاه از لحاظ فساد مالی قرار گرفت (6).
از طرفی انسان همواره در پی کسب مایحتاج و انجام فعالیتهای روزانه به بهترین نحو ممکن بوده و در این راستا برای مصونیت خویش از خطرات دقت ویژهای داشته است. مسئله محافظت انسان از خویش از هزاران سال پیش حتی به شکل دستورات مدونی تنظیم و اعمال شده است. هاینریچ (Heinrich) در سال 1931 به این باور رسید که انسان مهمترین عامل بروز حادثه است. بهگونهای که 88 درصد حوادث به علت اعمال ناایمن افراد روی میدهد. امروزه این عقیده با قالبی دیگر مورد توجه قرار گرفته است. در روند جدید بهجای بررسی منفرد رفتار فرد، رفتار او در زمینه یا بافتی که قرار دارد، بررسی میشود. این موضوع با عنوان ایمنی مبتنی بر رفتار (Behavioral-based safety) یا ایمنی رفتاری شکل گرفته است و در آن، اعمال ناایمن (تخلفات) فرد از زوایای ایمنی، روانشناسی، جامعهشناسی، روابط کار و غیره بررسی میشود (7). تعدادی از متخصصین بر این عقیدهاند که اکثریت حوادث توسط رفتارهای ناایمن (تخطی از روش صحیح و قابلقبول انجام کار و قرار گرفتن غیرضروری در معرض خطر و یا انجام یا عدم انجام کاری که منجر به کاهش میزان ایمنی گردد)(8) یا خطای انسانی ایجاد میشوند (9)؛ بنابراین یکی از راههای مهم در جلوگیری از حوادث ناشی از کار، به وجود آوردن و تقویت رفتارهای ایمنی در بین کارکنان است. از سوی دیگر طبق نظر جانسون نگرش، بیشترین اثر تعیینکننده را بر رفتار دارد. او میگوید نگرش رفتار را شکل میدهد و بر آن تأثیر میگذارد، به شکلی که افراد به شیوه نسبتاً پایدار در موقعیتها و شرایط خیلی متفاوت به محرکها پاسخ میدهند و در نتیجه هرگونه تغییر در نگرش احتمالاً اثری مهم بر بروز رفتارهای ایمن یا ناایمن کارکنان دارد. اگر مطالعات مربوط به ایمنی را به دقت بررسی کنیم، دو روش متفاوت برای مطالعه عملکرد ایمنی در سازمانها به دست میآید. در رویکرد اول بسیاری از مطالعات عملکرد ایمنی را بر اساس شاخصهای حوادث و خرده حوادث و یا جراحات ثبت کردهاند (3،10،11). در رویکرد دوم، مطالعات رفتارهای ایمن و غیر ایمن را مورد بررسی قرار دادهاند و بیشتر آنها رفتارهای ایمن را برای اندازهگیری نتایج ایمنی انتخاب کردهاند (12). رفتار ایمن شامل رفتارهای واقعی است که توسط افراد در محیط کار انجام میشود به طوری که اعمال آنها مطابق با دستورالعملهای ایمنی باشد (13). در واقع کلیه رفتارهای فردی که در ارتباط با ایمنی سازمان باشد به عنوان عملکرد ایمنی قلمداد میشود (11). رفتارهای ایمن شامل دو حیطه رعایت ایمنی (safety compliance) و مشارکت ایمنی (safety participation) میباشد که به عنوان اجزاء عملکرد ایمنی میباشند. رعایت ایمنی شامل فعالیتهایی است که افراد باید انجام دهند تا ایمنی آنها حفظ و افزایش یابد. مشارکت ایمنی رفتارهایی را توضیح میدهد که به طور مستقیم نقشی را در تأمین ایمنی افراد ندارد اما کمک میکند تا شرایطی ایجاد شود که سطح ایمنی را در سازمان افزایش داده و از اهداف ایمنی سازمانی حمایت کند (9،12،13).
بدیهی است برای کنترل رفتارهای ناایمن پی بردن به درصد آنها در بین کارکنان و بررسی نوع و عوامل تأثیرگذار بر روی آنها الزامی است. لذا با توجه به اهمیت بالای اخلاق حرفهای حسابدار و وابستگی آینده حرفه حسابداری به رهبری اخلاقی توسط حسابداران حرفهای و رهبران این حرفه و نیز وجود شکاف میان تئوریهای موجود در زمینه اخلاق حرفهای در حسابداری و رعایت آیین رفتار حرفهای در عمل، پژوهش حاضر در پی آن است که به شناسایی مؤلفههای اخلاق حرفهای که از تحلیل محتوای مقالات و متون نظری در خصوص پدیدهها، رویدادها یا اقدامات اخلاقی حاصل میشود بپردازد، چرا که انجام این بررسی تحلیلی و ارزیابی رفتار ایمن و فاکتورهای مرتبط با آن در جوامع حرفهای بومی و میزان اثر هر کدام از این عوامل بر رفتارهای ایمن کارکنان، میتواند گام مفیدی در مدیریت منابع جهت کاهش حوادث و خسارات ناشی از آنها باشد.
با توجه به هدف پژوهش که طراحی الگوی اخلاق حرفهای حسابدار با در نظر گرفتن معیارهای اخلاق حرفهای از طریق نقشه نگاشت شناخت فازی برای ارزیابی رفتار ایمن است، سؤالات پژوهش به شرح زیر طراحی و تدوین شد:
پژوهش حاضر در حوزه مطالعات کیفی جای گرفته و قصد بررسی یکی از پیامدهای اجتماعی توسعه اقتصادی یعنی اخلاق حرفهای را دارد. قریب به یقین، ظرفیت حسابداری نیز لزوماً به اعداد و حسابها محدود نمیشود و همانند سایر علوم، با پویایی و واکاوی در خود، صور جدیدی را بر اساس موقعیت به نمایش میگذارد.
روش انجام پژوهش حاضر مبتنی بر پارادایم تفسیری بوده و به لحاظ جهتگیری، از یکسو بنیادی بوده، زیرا به دنبال یافتن الگویی برای اجرایی نمودن مؤلفههای اخلاق حرفهای در حوزه حسابداری میباشد و از سوی دیگر کاربردی است زیرا به صورت کاربردی میتوان با بهکارگیری نتایج حاصل از تحقیق، آینده مطلوب حرفه حسابداری را از طریق پایبندی بیشتر حسابداران به این مؤلفهها ترسیم نمود. رویکرد پژوهش استقرایی است زیرا از جزء به کل میرسد و صبغۀ آن کیفی است. هدف از انجام این پژوهش اکتشافی است که به صورت تک مقطعی انجام میپذیرد و محیط پژوهش، میدانی است.
فرآیند انجام این پژوهش شامل دو مرحله میباشد (شکل 1): 1- فاز شناسایی معیارهای اصلی مؤلفهها: در این مرحله مؤلفههای اخلاق حرفهای حسابدار که با مطالعه ادبیات پژوهشهای مرتبط با اخلاق حرفهای حسابدار قبلاً توسط محققین جمعآوریشدهاند (14) بر اساس اینکه انواع مختلف آن چگونه به هم مرتبط بوده و پیوند دارند دستهبندی میشوند که این طبقات و دستههای به وجود آمده برای سازماندهی یا گروهبندی کدها به خوشههای معنادار مورداستفاده قرار میگیرند.2- فاز طراحی نگاشت شناخت فازی: در این مرحله ابتدا از طریق پرسشنامه میزان اثرگذاری مؤلفههای شناساییشده از مرحله اول بهوسیله خبرگان حسابداری مشخصشده و سپس از تکنیک نقشه شناخت فازی برای تعیین مسیر علی میان شاخصها استفاده میشود.
از سوی دیگر افراد شاغل در محیطهای صنعتی از جمله حسابداران به دلیل ماهیت کار در معرض خطرات و آسیبهای جدی قرار دارند و به تناسب رشد روزافزون تکنولوژی، خطرات و آسیبها نیز به صورت بالقوه رو به گسترش هستند (3). میزان بروز حوادث در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته میباشد. کشور ایران نیز در دو دهه اخیر در مسیر توسعه گام برداشته و رشد سریعی را از نظر صنعتی و اقتصادی به خود گرفته است که منجر به تغییرات اقتصادی و اجتماعی همراه با پیامدهای خوب و بد آن شده است (4). مطالعاتی که بر روی شناسایی علل و حوادث صورت گرفته است، نشان داده که علل 85 تا 95 درصد از حوادث شغلی که در اثر رفتار ناایمن رخ میدهد نگرش، رفتار و فرهنگ است (5). به عنوان مثال در گزارشی با عنوان شفافیت بینالمللی که در سال 2008 از میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا انجام گرفت، کشور ایران به همراه کشور عراق در پایینترین و بدترین جایگاه از لحاظ فساد مالی قرار گرفت (6).
از طرفی انسان همواره در پی کسب مایحتاج و انجام فعالیتهای روزانه به بهترین نحو ممکن بوده و در این راستا برای مصونیت خویش از خطرات دقت ویژهای داشته است. مسئله محافظت انسان از خویش از هزاران سال پیش حتی به شکل دستورات مدونی تنظیم و اعمال شده است. هاینریچ (Heinrich) در سال 1931 به این باور رسید که انسان مهمترین عامل بروز حادثه است. بهگونهای که 88 درصد حوادث به علت اعمال ناایمن افراد روی میدهد. امروزه این عقیده با قالبی دیگر مورد توجه قرار گرفته است. در روند جدید بهجای بررسی منفرد رفتار فرد، رفتار او در زمینه یا بافتی که قرار دارد، بررسی میشود. این موضوع با عنوان ایمنی مبتنی بر رفتار (Behavioral-based safety) یا ایمنی رفتاری شکل گرفته است و در آن، اعمال ناایمن (تخلفات) فرد از زوایای ایمنی، روانشناسی، جامعهشناسی، روابط کار و غیره بررسی میشود (7). تعدادی از متخصصین بر این عقیدهاند که اکثریت حوادث توسط رفتارهای ناایمن (تخطی از روش صحیح و قابلقبول انجام کار و قرار گرفتن غیرضروری در معرض خطر و یا انجام یا عدم انجام کاری که منجر به کاهش میزان ایمنی گردد)(8) یا خطای انسانی ایجاد میشوند (9)؛ بنابراین یکی از راههای مهم در جلوگیری از حوادث ناشی از کار، به وجود آوردن و تقویت رفتارهای ایمنی در بین کارکنان است. از سوی دیگر طبق نظر جانسون نگرش، بیشترین اثر تعیینکننده را بر رفتار دارد. او میگوید نگرش رفتار را شکل میدهد و بر آن تأثیر میگذارد، به شکلی که افراد به شیوه نسبتاً پایدار در موقعیتها و شرایط خیلی متفاوت به محرکها پاسخ میدهند و در نتیجه هرگونه تغییر در نگرش احتمالاً اثری مهم بر بروز رفتارهای ایمن یا ناایمن کارکنان دارد. اگر مطالعات مربوط به ایمنی را به دقت بررسی کنیم، دو روش متفاوت برای مطالعه عملکرد ایمنی در سازمانها به دست میآید. در رویکرد اول بسیاری از مطالعات عملکرد ایمنی را بر اساس شاخصهای حوادث و خرده حوادث و یا جراحات ثبت کردهاند (3،10،11). در رویکرد دوم، مطالعات رفتارهای ایمن و غیر ایمن را مورد بررسی قرار دادهاند و بیشتر آنها رفتارهای ایمن را برای اندازهگیری نتایج ایمنی انتخاب کردهاند (12). رفتار ایمن شامل رفتارهای واقعی است که توسط افراد در محیط کار انجام میشود به طوری که اعمال آنها مطابق با دستورالعملهای ایمنی باشد (13). در واقع کلیه رفتارهای فردی که در ارتباط با ایمنی سازمان باشد به عنوان عملکرد ایمنی قلمداد میشود (11). رفتارهای ایمن شامل دو حیطه رعایت ایمنی (safety compliance) و مشارکت ایمنی (safety participation) میباشد که به عنوان اجزاء عملکرد ایمنی میباشند. رعایت ایمنی شامل فعالیتهایی است که افراد باید انجام دهند تا ایمنی آنها حفظ و افزایش یابد. مشارکت ایمنی رفتارهایی را توضیح میدهد که به طور مستقیم نقشی را در تأمین ایمنی افراد ندارد اما کمک میکند تا شرایطی ایجاد شود که سطح ایمنی را در سازمان افزایش داده و از اهداف ایمنی سازمانی حمایت کند (9،12،13).
بدیهی است برای کنترل رفتارهای ناایمن پی بردن به درصد آنها در بین کارکنان و بررسی نوع و عوامل تأثیرگذار بر روی آنها الزامی است. لذا با توجه به اهمیت بالای اخلاق حرفهای حسابدار و وابستگی آینده حرفه حسابداری به رهبری اخلاقی توسط حسابداران حرفهای و رهبران این حرفه و نیز وجود شکاف میان تئوریهای موجود در زمینه اخلاق حرفهای در حسابداری و رعایت آیین رفتار حرفهای در عمل، پژوهش حاضر در پی آن است که به شناسایی مؤلفههای اخلاق حرفهای که از تحلیل محتوای مقالات و متون نظری در خصوص پدیدهها، رویدادها یا اقدامات اخلاقی حاصل میشود بپردازد، چرا که انجام این بررسی تحلیلی و ارزیابی رفتار ایمن و فاکتورهای مرتبط با آن در جوامع حرفهای بومی و میزان اثر هر کدام از این عوامل بر رفتارهای ایمن کارکنان، میتواند گام مفیدی در مدیریت منابع جهت کاهش حوادث و خسارات ناشی از آنها باشد.
با توجه به هدف پژوهش که طراحی الگوی اخلاق حرفهای حسابدار با در نظر گرفتن معیارهای اخلاق حرفهای از طریق نقشه نگاشت شناخت فازی برای ارزیابی رفتار ایمن است، سؤالات پژوهش به شرح زیر طراحی و تدوین شد:
- شاخصهای اصلی اخلاق حرفهای حسابدار چیست؟
- طراحی الگوی اخلاق حرفهای حسابدار برای ارزیابی رفتار ایمن حسابداران چگونه است؟
پژوهش حاضر در حوزه مطالعات کیفی جای گرفته و قصد بررسی یکی از پیامدهای اجتماعی توسعه اقتصادی یعنی اخلاق حرفهای را دارد. قریب به یقین، ظرفیت حسابداری نیز لزوماً به اعداد و حسابها محدود نمیشود و همانند سایر علوم، با پویایی و واکاوی در خود، صور جدیدی را بر اساس موقعیت به نمایش میگذارد.
روش انجام پژوهش حاضر مبتنی بر پارادایم تفسیری بوده و به لحاظ جهتگیری، از یکسو بنیادی بوده، زیرا به دنبال یافتن الگویی برای اجرایی نمودن مؤلفههای اخلاق حرفهای در حوزه حسابداری میباشد و از سوی دیگر کاربردی است زیرا به صورت کاربردی میتوان با بهکارگیری نتایج حاصل از تحقیق، آینده مطلوب حرفه حسابداری را از طریق پایبندی بیشتر حسابداران به این مؤلفهها ترسیم نمود. رویکرد پژوهش استقرایی است زیرا از جزء به کل میرسد و صبغۀ آن کیفی است. هدف از انجام این پژوهش اکتشافی است که به صورت تک مقطعی انجام میپذیرد و محیط پژوهش، میدانی است.
فرآیند انجام این پژوهش شامل دو مرحله میباشد (شکل 1): 1- فاز شناسایی معیارهای اصلی مؤلفهها: در این مرحله مؤلفههای اخلاق حرفهای حسابدار که با مطالعه ادبیات پژوهشهای مرتبط با اخلاق حرفهای حسابدار قبلاً توسط محققین جمعآوریشدهاند (14) بر اساس اینکه انواع مختلف آن چگونه به هم مرتبط بوده و پیوند دارند دستهبندی میشوند که این طبقات و دستههای به وجود آمده برای سازماندهی یا گروهبندی کدها به خوشههای معنادار مورداستفاده قرار میگیرند.2- فاز طراحی نگاشت شناخت فازی: در این مرحله ابتدا از طریق پرسشنامه میزان اثرگذاری مؤلفههای شناساییشده از مرحله اول بهوسیله خبرگان حسابداری مشخصشده و سپس از تکنیک نقشه شناخت فازی برای تعیین مسیر علی میان شاخصها استفاده میشود.
|
شروع
|
|
مرحلۀ دو: طرحی نقشه نگاشت فازی
|
|
مرحلۀ یک: طبقه بندی مؤلفهها
|
|
1. استفاده از نظر خبرگان ازطریق پرسشنامه برای تعیین اثر گذاری مؤلفهها
|
|
1. مطالعۀ پژوهش مرتبط برای شناسایی مؤلفهها
|
|
2. استفاده از نقشه شناخت فازی برای تعیین مسیر علی میان شاخص ها
|
|
2. تعیین خوشه های معنادار برای دسته بندی مؤلفه ها
|
شکل 1: روش پژوهش
فرآیند تحلیل محتوا
به منظور پیادهسازی روش تحلیل محتوا از نرمافزار NVIVO نسخه 12 استفاده شده است. البته تمامی اقدامات و تصمیمات مربوط به کدگذاری و طبقهبندی بر عهده محقق بوده و کماکان خود محقق ابزار تحقیق است. هدف از خوشهبندی، طبقهبندی و تقلیل حجم عظیم متون به طبقاتی با تعداد کم، قابلبررسی و در نهایت دستیابی به الگویی برای تبیین متون است. در پژوهش حاضر از منطق استقرا در تحلیل محتوای کیفی استفاده گردیده که از آن با عنوان تحلیل محتوای متعارف هم نام برده میشود. در این روش کدها سپس بر اساس اینکه انواع مختلف آن چگونه به هم مرتبط بوده و پیوند دارند دستهبندی میشوند.
فرآیند نگاشت شناخت فازی
نقشه شناختی فازی (FCM: Fuzzy Cognitive Map) یکی از فنون محاسباتی نرم است که دقیقاً مثل یک انسان با استفاده از فرایند منطقی دربردارنده ویگی های عدم اطمینان و ابهام توان مواجهه با سیستمهای پیچیده در موقعیتهای مختلف را دارد. نقشه شناختی فازی را میتوان به عنوان ترکیبی از منطق فازی و شبکههای عصبی در نظر گرفت. FCM ظاهر یک سیستم را همچون شبکهای تک لایهای طوری مدل میکند که در آن شبکه تعدادی مفهوم (C) وجود دارد که نماینده عوامل کلیدی و مشخصههای سیستم پیچیده مدلسازی شدهاند و دارای قوسهای موزون (W) متصلکننده گرههای مفاهیم است که نشاندهنده روابط علی موجود میان مفاهیم هستند.
فرآیند نگاشت شناخت فازی
نقشه شناختی فازی (FCM: Fuzzy Cognitive Map) یکی از فنون محاسباتی نرم است که دقیقاً مثل یک انسان با استفاده از فرایند منطقی دربردارنده ویگی های عدم اطمینان و ابهام توان مواجهه با سیستمهای پیچیده در موقعیتهای مختلف را دارد. نقشه شناختی فازی را میتوان به عنوان ترکیبی از منطق فازی و شبکههای عصبی در نظر گرفت. FCM ظاهر یک سیستم را همچون شبکهای تک لایهای طوری مدل میکند که در آن شبکه تعدادی مفهوم (C) وجود دارد که نماینده عوامل کلیدی و مشخصههای سیستم پیچیده مدلسازی شدهاند و دارای قوسهای موزون (W) متصلکننده گرههای مفاهیم است که نشاندهنده روابط علی موجود میان مفاهیم هستند.
مشخصه اصلی این مدل، گرافی هدایتشده است که با استفاده از آن فرایند نتیجهگیری و بررسی روابط علت و معلولی میان برخی عوامل نمایش داده میشود. بنابراین در مدلهای FCM تجارب انباشتهشده افراد با دانش موجود در حوزهای که مدل برای آن ترسیمشده است یکپارچه میشود و بر مبنای آنها روابط علت و معلولی میان عوامل تشکیلدهنده نظام به وجود میآید.
یافتههای تحقیق
نتایج حاصل از مرحله اول پژوهش به این صورت است که در این مطالعه مؤلفههای استخراجشده، توسط محققین این پژوهش (14) در گروههای مختلف طبقهبندی شدند. در همین راستا معیارها در پنج شاخه تحت عنوانهای مؤلفههای فردی، مؤلفههای اجتماعی، مؤلفههای حرفهای گرایی، مؤلفههای سازمانی و مؤلفههای زیستمحیطی قرار گرفتند. مؤلفههای استخراجشده از مقالهای که توسط خود محققین منتشرشده با توجه به محتوای مقالهها و سایر منابع و فن تحلیل محتوا، در گروههای مختلف که این گروهها محقق ساخته و توسط خبرگان نهایی شده، طبقهبندی شدند
مؤلفههای فردی بیانگر آن دسته از خصوصیات است که وجود آن در شخص حسابدار ضروری به نظر میرسد.
مؤلفههای اجتماعی بیانگر ویژگیهایی است که یک حسابدار در جهت کسب مهارتهای اجتماعی به آنها نیاز دارد. مؤلفههای حرفهای گرایی بیشتر شامل معیارهایی است که حسابدار در زمینه فعالیت حرفهای خود در سازمان باید رعایت کند و نشاندهنده مسئولیت شخص حسابدار در مقابل حرفه است.
مؤلفههای سازمانی به مؤلفههایی اطلاق میگردد که لازم است یک حسابدار در ارتباط با سازمان یا مؤسسه محل خدمت آنها را رعایت نماید.
مؤلفههای زیستمحیطی بیانگر آن دسته از ویژگیهایی است که برای حفظ منابع طبیعی و توسعه پایدار آن باید رعایت شود.
یافتههای حاصل از مرحله دوم تحقیق به شرح زیر است:
به منظور ترکیب نظرات به دست آمده برای انجام تکنیک نگاشت شناختی فازی (FCM)، ابتدا وزن هر کدام از زیر مؤلفهها را بر اساس نظر خبرگان محاسبه نموده و سپس با ترکیب نظرات جدول داده اولیه برای روش FCM ساخته خواهد شد.
با توجه به وزنهای محاسبه شده میانگین نظرات برای پنج طبقه مؤلفهها به شرح زیر میباشد.
پس از به دست آوردن میانگین موزون نظرات خبرگان به تحلیل نگاشت شناختی فازی پرداخته میشود.
یافتههای تحقیق
نتایج حاصل از مرحله اول پژوهش به این صورت است که در این مطالعه مؤلفههای استخراجشده، توسط محققین این پژوهش (14) در گروههای مختلف طبقهبندی شدند. در همین راستا معیارها در پنج شاخه تحت عنوانهای مؤلفههای فردی، مؤلفههای اجتماعی، مؤلفههای حرفهای گرایی، مؤلفههای سازمانی و مؤلفههای زیستمحیطی قرار گرفتند. مؤلفههای استخراجشده از مقالهای که توسط خود محققین منتشرشده با توجه به محتوای مقالهها و سایر منابع و فن تحلیل محتوا، در گروههای مختلف که این گروهها محقق ساخته و توسط خبرگان نهایی شده، طبقهبندی شدند
مؤلفههای فردی بیانگر آن دسته از خصوصیات است که وجود آن در شخص حسابدار ضروری به نظر میرسد.
مؤلفههای اجتماعی بیانگر ویژگیهایی است که یک حسابدار در جهت کسب مهارتهای اجتماعی به آنها نیاز دارد. مؤلفههای حرفهای گرایی بیشتر شامل معیارهایی است که حسابدار در زمینه فعالیت حرفهای خود در سازمان باید رعایت کند و نشاندهنده مسئولیت شخص حسابدار در مقابل حرفه است.
مؤلفههای سازمانی به مؤلفههایی اطلاق میگردد که لازم است یک حسابدار در ارتباط با سازمان یا مؤسسه محل خدمت آنها را رعایت نماید.
مؤلفههای زیستمحیطی بیانگر آن دسته از ویژگیهایی است که برای حفظ منابع طبیعی و توسعه پایدار آن باید رعایت شود.
یافتههای حاصل از مرحله دوم تحقیق به شرح زیر است:
به منظور ترکیب نظرات به دست آمده برای انجام تکنیک نگاشت شناختی فازی (FCM)، ابتدا وزن هر کدام از زیر مؤلفهها را بر اساس نظر خبرگان محاسبه نموده و سپس با ترکیب نظرات جدول داده اولیه برای روش FCM ساخته خواهد شد.
با توجه به وزنهای محاسبه شده میانگین نظرات برای پنج طبقه مؤلفهها به شرح زیر میباشد.
پس از به دست آوردن میانگین موزون نظرات خبرگان به تحلیل نگاشت شناختی فازی پرداخته میشود.
جدول 1: میانگین موزون نظرات خبرگان درباره 5 مؤلفه اصلی تحقیق
جدول 2- ماتریس اولیه نگاشت شناخت فازی
جدول 3: ماتریس فازی شده نگاشت شناخت فازی
جدول 4: ماتریس قدرت روابط نگاشت شناخت فازی
جدول 5: نوع روابط شناساییشده در نگاشت شناخت فازی
جدول 6: ماتریس نهایی نگاشت شناخت فازی
جدول 7: خروجی داده برای نرمافزار Gephi و رسم نمودار
| ترتیب زیرمؤلفه | خبره 1 | خبره 2 | خبره 3 | خبره 4 | خبره 5 | خبره 6 |
| فردی | 4.70 | 4.50 | 4.90 | 4.70 | 4.50 | 4.90 |
| اجتماعی | 4.00 | 4.20 | 4.60 | 4.00 | 4.20 | 4.60 |
| سازمانی | 4.70 | 4.80 | 5.00 | 4.70 | 4.80 | 5.00 |
| حرفهای | 4.62 | 4.72 | 4.55 | 4.62 | 4.72 | 4.55 |
| زیستمحیطی | 4.00 | 4.29 | 4.86 | 4.00 | 4.29 | 4.86 |
| Initial Matrix | Expert1 | Expert2 | Expert3 | Expert4 | Expert5 | Expert6 |
| N1 | 4.7 | 4.5 | 4.9 | 4.7 | 4.5 | 4.9 |
| N2 | 4 | 4.2 | 4.6 | 4 | 4.2 | 4.6 |
| N3 | 4.7 | 4.8 | 5 | 4.7 | 4.8 | 5 |
| N4 | 4.62069 | 4.724138 | 4.551724 | 4.62069 | 4.724138 | 4.551724 |
| N5 | 4 | 4.285714 | 4.857143 | 4 | 4.285714 | 4.857143 |
جدول 3: ماتریس فازی شده نگاشت شناخت فازی
| Fuzzified Matrix | Expert1 | Expert2 | Expert3 | Expert4 | Expert5 | Expert6 |
| N1 | 0.925 | 0.875 | 0.975 | 0.925 | 0.875 | 0.975 |
| N2 | 0.75 | 0.8 | 0.9 | 0.75 | 0.8 | 0.9 |
| N3 | 0.925 | 0.95 | 1 | 0.925 | 0.95 | 1 |
| N4 | 0.905172 | 0.931034 | 0.887931 | 0.905172 | 0.931034 | 0.887931 |
| N5 | 0.75 | 0.821429 | 0.964286 | 0.75 | 0.821429 | 0.964286 |
| Strength of Relationships Matrix | N1 | N2 | N3 | N4 | N5 |
| N1 | 0 | 0.108333 | 0.116667 | 0.05431 | 0.079762 |
| N2 | 0.108333 | 0 | 0.225 | 0.275287 | 0.338095 |
| N3 | 0.116667 | 0.225 | 0 | 0.050287 | 0.113095 |
| N4 | 0.05431 | 0.275287 | 0.050287 | 0 | 0.113711 |
| N5 | 0.079762 | 0.338095 | 0.113095 | 0.113711 | 0 |
| Arcs Direction | N1 | N2 | N3 | N4 | N5 |
| N1 | 0 | 1 | -1 | 1 | 1 |
| N2 | 1 | 0 | -1 | -1 | -1 |
| N3 | -1 | -1 | 0 | 1 | 1 |
| N4 | 1 | -1 | 1 | 0 | 1 |
| N5 | 1 | -1 | 1 | 1 | 0 |
| Final Matrix | N1 | N2 | N3 | N4 | N5 |
| N1 | 0 | 0.108333 | -0.11667 | 0.05431 | 0.079762 |
| N2 | 0.108333 | 0 | -0.225 | -0.27529 | -0.3381 |
| N3 | -0.11667 | -0.225 | 0 | 0.050287 | 0.113095 |
| N4 | 0.05431 | -0.27529 | 0.050287 | 0 | 0.113711 |
| N5 | 0.079762 | -0.3381 | 0.113095 | 0.113711 | 0 |
جدول 7: خروجی داده برای نرمافزار Gephi و رسم نمودار
| Source | Target | Type | Weight |
| 1 | 2 | directed | 0.10833 |
| 1 | 3 | directed | -0.1167 |
| 1 | 4 | directed | 0.05431 |
| 1 | 5 | directed | 0.07976 |
| 2 | 1 | directed | 0.10833 |
| 2 | 3 | directed | -0.225 |
| 2 | 4 | directed | -0.2753 |
| 2 | 5 | directed | -0.3381 |
| 3 | 1 | directed | -0.1167 |
| 3 | 2 | directed | -0.225 |
| 3 | 4 | directed | 0.05029 |
| 3 | 5 | directed | 0.1131 |
| 4 | 1 | directed | 0.05431 |
| 4 | 2 | directed | -0.2753 |
| 4 | 3 | directed | 0.05029 |
| 4 | 5 | directed | 0.11371 |
| 5 | 1 | directed | 0.07976 |
| 5 | 2 | directed | -0.3381 |
| 5 | 3 | directed | 0.1131 |
| 5 | 4 | directed | 0.11371 |
تحلیل نقشههای شناختی پیچیده بسیار مشکل میباشد، اما نظریه گراف، راههایی را برای تحلیل ساختار آنها فراهم میکند. برای تحلیل نقشه شناختی، میتوان تعداد متغیرها و تعداد ارتباطات بین آنها را شمرد. بااینوجود، نظریه گراف علاوه بر تعداد ارتباطات و متغیرها، شاخصهای دیگری را نیز ارائه میکند. ابزار بسیار مفید برای مقایسه متغیرها در نقشه میزان مرکزیت میباشد. میزان سهم یک متغیر در یک نقشه شناختی را میتوان از طریق محاسبه مرکزیت ان بررسی کرد که نشان میدهد چگونه یک متغیر به متغیرهای دیگر متصل شده است.
مرکزیت از جمع درجه درونی یعنی تعداد فلشهای جهتداری که به سمت یک گره یا متغیر اشاره میکنند و درجه بیرونی یعنی تعداد رئوس یا مسیرهای علی که از یک گره یا متغیر خارج میشوند. علاوه بر آن اگر درجه بیرونی متغیری مثبت بوده و درجه درونی ان صفر باشد به آن انتقالدهنده میگویند که نشانگر تأثیرگذار بودن متغیر است. اگر درجه درونی متغیری مثبت بوده و درجه بیرونی آن صفر باشد به آن دریافتکننده میگویند که نشانگر تأثیرپذیر بودن متغیر است. متغیرهای معمولی نیز دارای درجه بیرونی و درونی مثبت میباشند که نشانگر تأثیرگذار و تأثیرپذیر بودن متغیر میباشد
بحث
دامنه اخلاق در حد رفتارهای فردی تلقی میشود، اما رفتارهای فردی هنگامی که در سطح جامعه یا نهادهای اجتماعی تسری پیدا میکند، به نوعی به اخلاقی جمعی تبدیل میشود که ریشه در فرهنگ جامعه میدواند و خود نوعی وجه غالب مییابد که جامعه را با آن میتوان شناخت. این پژوهش با شناسایی مؤلفههای مؤثر، الگوی نقشه شناخت فازی اخلاق حرفهای حسابدار را طراحی و تبیین نمود. این پژوهش از نوع پژوهشهای ترکیبی (کیفی- کمی) با استفاده از تحلیل محتوای کیفی و نقشه شناخت فازی است. در بخش کیفی به منظور تعیین شاخصهای اخلاق حرفهای حسابدار از روش کدگذاری از طریق تحلیل محتوای کیفی برای احصاء مدل استفاده گردید. با توجه به نتایج این پژوهش در بخش تحلیل محتوا، مؤلفههای این پژوهش با محتوای پژوهشهای گذشته همچون نمازی و همکاران (15)، محمدی و گلوردی (16)، ارباب سلیمانی (17)، نمازی و همکاران (18)، ستایش و همکاران (19)، خدامی و اصانلو (20)، حیدرپور و رجب دری (21)، طباطبایی (22)، سعیدی و همکاران (23) و نمازی و همکاران (24) همخوانی دارد؛ اما جامع بودن محتوا در هیچکدام از آنها وجود ندارد؛ بهطوریکه بعد حرفهایگرایی در پژوهشهای قبلی بررسی نشده است. در نهایت با انجام مراحل نگاشت شناخت فازی با استفاده از نرمافزار FCM mapper الگوی نهایی اخلاق حرفهای حسابدار تعیین و تبیین گردید. برای تهیه نقشه شناخت فازی اخلاق حرفهای حسابدار پس از تعیین پنج طبقه اصلی مؤلفهها نظرات خبرگان در مورد وجود یا عدم وجود ارتباط میان مؤلفهها و زیر مؤلفهها دریافت گردید و سپس به تلفیق نظرات آنها و تهیه نقشه روابط علی پرداخته شد. این نقشه علاوه بر خود روابط، شدت و جهت روابط را هم نشان میدهد و در نهایت مسیرهای اثر در نقشه علی شناسایی شد. از طریق این مسیرها میتوان حداکثر شدت جریان وارده از میان مسیرهای مختلف درون نقشه را شناسایی کرد. نگاشت شناخت فازی میان 5 مؤلفه اصلی نشان داد که بین تمام مؤلفهها رابطه علت و معلولی وجود دارد، اما این رابطه علت و معلولی در برخی موارد مثبت و در موارد دیگر منفی است. به عنوان مثال مؤلفه فردی با مؤلفه سازمانی رابطه منفی و با سایر مؤلفهها رابطه مثبت دارد. مؤلفه اجتماعی تنها با مؤلفه فردی رابطه مثبت و با سایر مؤلفهها رابطه منفی دارد؛ به عبارت دیگر مؤلفه اجتماعی با شاخصهای سازمانی، حرفهای گرایی و زیستمحیطی رابطه معکوس دارد که بیشترین شدت جریان عبوری معکوس، به مؤلفه زیستمحیطی مربوط میشود. این بدین معناست که رقابت کشورها برای توسعه موجب شده است که پیامدهای منفی آن کمتر موردتوجه قرار گیرد. اینکه نباید غافل شویم که توسعه در هر یک از ابعاد آن اگر منجر به تخریب محیطزیست شود (که گاهی اوقات از آنها به عنوان خشونتهای زیستمحیطی یاد میشود) ناکارآمد خواهد بود. بدون شک حفظ محیطزیست بدون در نظر گرفتن وجه اجتماعی آن و انسانهایی که در جامعه زندگی میکنند و محیط زندگی افراد امکانپذیر نیست. تخریب محیطزیست بر سلامت همهجانبه (جسمی، روانی و اجتماعی) مردم اثر منفی خواهد گذاشت که از عوارض آن میتوان به بروز مشکلات متعدد روانی و اجتماعی اشاره کرد.
نتیجهگیری
آنچه که مسلم است در محیطهای کاری فاکتورهای مختلفی بر کیفیت عملکرد افراد اثر میگذارد که عملکرد ایمنی و نوع رفتار حسابداران از این قاعده مستثنا نیست. حسابداری در دنیای پیشرفته اقتصادی امروز حرفهای است حیاتی است، زیرا سامانه اقتصادی جاری بدون آن نمیتواند، وجود داشته باشد (25). هنگامی که موضوعهای مهمی مانند اخلاق و حسابداری ادغام میگردند، نیاز به توجه و دقتی دوچندان مییابند، زیرا در شرایط کنونی که رعایت نشدن برخی معیارهای اخلاقی موجب ایجاد فسادهای مالی شده و نگرانیهای زیادی را در بخشهای دولتی و غیردولتی به وجود آورده است، توجه به اخلاق راه نجات اصلی از این بحران است. لذا ضروری است که یکی از عمدهترین دغدغههای مدیران در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عاملهای انسانی شاغل در حرفه باشد تا افراد با حس مسئولیت و تعهد کامل به کار بپردازند و اصول اخلاقی را رعایت کنند. بخشی از این عوامل اثرگذار متغیرهایی است که از خصوصیات فرد یا محیط کار بوده و درصدی از تغییرات، رفتار و به طور خاص رفتار ایمن را شامل میشود. رسواییهای مالی اخیر در کشورهای پیشرفته و به تبع آن کشورهای در حال توسعه که بیانگر نقض ضوابط اخلاقی است، اهمیت جایگاه اخلاقی حسابداران را بیش از پیش آشکار نموده است. هدف اصلی این پژوهش بر این است که نشان دهد، توسعه و چگونگی آموزش اخلاق میتواند در تصمیمگیریهای اخلاقی حسابداران در انتخاب گزینههای مختلف مفید باشد. این آموزش باید بر ارتقاء مهارتهای شناختی، رفتاری و شخصیتی حسابداران تمرکز کند. با توجه به تأکید و تمرکز مذهب و از جمله اسلام بر روی ارزشها و علوم اخلاقی، این نیاز احساس میشود که علوم اخلاقی به عنوان جزئی از برنامه آموزش حسابداری باشد. در حال حاضر به دلیل عدم آموزش اخلاق حرفهای در چارچوب حسابداری حرفهای، تجارت جهانی با مشکلات بسیاری مواجه شده است. تقلب، جعل و اغراق عمدی در حسابداری شرکتها و دیگر رفتارهای سوء حرفهای منجر به افزایش مؤسسات مالی در حال ورشکستگی شده است. فروپاشی شرکتهای بزرگی مانند انرون، وردکام، گلوبال کراسینگ در ایالاتمتحده آمریکا و ... همگی اعتبار گزارشهای مالی و پاسخگویی آنها را به شدت پایین آورده است. چنین مواردی تا حدی ممکن است منجر به اثرات نامطلوب بر روی وضعیت اقتصادی کشورها شود (26). علاوه بر این فعالیتهای متقلبانه تا به حال اثرات مخربی بر سرمایهگذاری و بازارهای مالی گذاشته است، زیرا مردم چنین استدلال میکنند که این اعمال به دلیل رفتارهای غیراخلاقی حسابداران و عدم درک صحیح آنها از اصول اخلاقی صورت گرفته است و باعث بحران اخلاقی در حرفه حسابداری شده است. به عبارتی، وقوع رسواییهای اخیر حسابداری در آمریکا منجر به توجه بیشتر به ضرورت آموزش اخلاق در حسابداری شد (27). برای اینکه بتوان در گسترش اخلاق سرعت بیشتری ایجاد نمود و کارایی و اثربخشی آن را بهبود بخشید، لازم است که حسابداران علاوه بر تبحر در فعالیتهای حرفهای خود به مسئولیتهای اخلاقی خود و در پی آن گسترش رفتار ایمن نیز توجه کنند؛ بنابراین باید متغیرهایی که میتواند بر اخلاق اثرگذار بوده و یا تأثیرگذار باشد را شناسایی نموده و در مرحلههای بعدی مدیریت نمود. با وجود مطالعات مختلف و تلاشهای فراوان به منظور نشان دادن اهمیت توسعه رفتار اخلاقی ایمن، تلاش چشمگیری در زمینه ارتقای اخلاق حرفهای حسابدار در ایران صورت نگرفته است. شاید به این علت که توسعه اخلاق حرفهای یک مفهوم مجرد نبوده، بلکه مفهومی چندگانه میباشد و عوامل متعددی بهطور مستقیم و غیرمستقیم بر آن تأثیرگذار هستند.
پیشنهادها و محدودیتها
با توجه به طبقهبندیهای منسجم الگوی (ابعاد و مؤلفه و شاخصها) موردمطالعه تحت عنوان نقشه شناختی فازی اخلاق حرفهای حسابدار، یافتههای این پژوهش عوامل اثرگذار جهت تسهیل حرکت بهسوی اخلاق را نشان میدهد؛ بنابراین میتوان افزایش ابعاد موردبررسی اخلاق و حتی توجه به سطح اخلاق حرفهای را در گزارشات و صورتهای مالی تهیه شده توسط حسابداران و ارائه آن به استفادهکنندگان را پیشنهاد داد. حتی میتوان به سازمانهای مربوط، تغییر و بروز رسانی ساختار گزارشات و صورتهای مالی و توجه بیشتر به مباحث علمی و کاربردی اخلاقی در تهیه آنها را پیشنهاد داده و با ایجاد انگیزههایی همچون تشویق مالیاتی، جایزه صادرات و اختصاص یارانه جهت واردات و هزینههای انرژی و تغییر رتبهبندی شرکتها بر اساس اخلاق در بازار سرمایه، آنها را به رعایت اخلاق حرفهای و انجام رفتاری ایمن در افشای صادقانه و قابلاتکاتر محتوای گزارشهای مالی و غیرمالی ترغیب نمایند و شفافیت اطلاعاتی و پاسخگویی را بهبود ببخشند.
از آنجا که آموزش اخلاق حرفهای به دانش آموزان و دانشجویان حسابداری جهت انتخابهای اخلاقی در شرایط کسبوکار واقعی یکی از راهبردهای دولت به منظور توسعه پایدار سرمایه انسانی است و با توجه به اینکه دانش آموزان و دانشجویان حسابداری در آینده به عنوان حسابداران حرفهای در جامعه فعالیت میکنند، لذا بهترین فرصت برای یادگیری اصول اخلاق حرفهای دوره دانشجویی است که دربرگیرنده شروع فعالیت برقراری ارتباط حرفهای با ذینفعان و همپیشگان است و ارزشهای اخلاقی دانشجویان به گونه در خور توجهی از زمانی که آنها وارد دانشگاه میشوند، شکل میگیرد، پیشنهاد آموزش عملی اخلاق حرفهای در دروس حسابداری و همچنین ایجاد واحد درسی مستقل برای آن میتوان گام مؤثری در این زمینه محسوب شود. همچنین جهت کاربردی کردن هر چه بیشتر اخلاق حرفهای، تعیین مؤلفههای اخلاقی مربوط به حسابرسی نیز توصیه میشود.
پیشنهاد میشود به بررسی موانع موجود در مسیر آموزش اخلاق حرفهای به دانشجویان حسابداری در دانشگاههای کشور و ارائه راهکارهای لازم جهت رفع آنها پرداخته شود.
مطالعهای گسترده به منظور شناسایی کاستیهای نقشه شناخت فازی اخلاق حرفهای حسابدار و ارائه رویکردی منسجم برای تدوین نقشه اخلاق حرفهای انجام شود. در این مورد به کارگیری طرحهای پژوهش کیفی بسیار اثربخش خواهد بود.
پیشنهاد میشود عامل زمان در شبیهسازی و آزمون نقشه شناخت فازی اخلاق حرفهای حسابدار وارد شود، بدین معنی که نقشه موردنظر با مقادیر موردنظر در چه مدت زمانی اهداف
موردنظر ما را محقق خواهد ساخت.
یکی از محدودیتهای اساسی این پژوهش طبقهبندی مؤلفهها در پنج شاخص اصلی است که ممکن است با انجام تحقیقات موشکافانهتر تعداد معیارهای اصلی اخلاق حرفهای حسابدار را بتوان توسعه داد.. محدودیتهای ذاتی مربوط به تحلیل محتوا و تعداد کم خبرگان در مرحله نقشه شناخت فازی نیز از دیگر محدودیتهای این پژوهش به شمار میرود.
به اعتقاد پژوهشگر یکی دیگر از محدودیتهای هـر تحقیـق کیفـی را میتوان سویهها و گرایشهای شخصی پژوهشگر دانست که ازآنجاکه در تحقیق کیفی نیاز به تفسیر دادهها وجـود دارد ممکـن است (حداقل بهصورت ناخواسته) بـر تفسـیرهای وی اثـر بگـذارد. در تحقیـق حاضـر پژوهشـگر تلاش خود را به کار گرفته است تا به شکلی بیطرفانه دادهها را تحلیل و ارائه کند اما بااینحال ذات و ماهیت پژوهشهای کیفی همانطور که در فصل سوم هم اشاره شد بـه شـکلی است که ممکن است از سویهها و گرایشهای پژوهشگر تأثیر بپذیرد. ایـن تأثیرپذیری احتمـالی (که حتی ممکن است ناخودآگاه باشد) را میتوان از محدودیتهای هر تحقیق کیفی دانست.
همچنین یکی از موانع و محدودیتهای بسیار مهم در انجام این پژوهش، مربوط به نارساییهای ذاتی پرسشنامه در تعمیم دهی نتایج بهخصوص درروش نمونهگیری، نمونههای غیر احتمالی بود ممکن است نتایج این تحقیق مانند نتایج سایر تحقیقات کیفی، قابلیت تعمیم نداشته باشد و درواقع این موضوع، نوعی محدودیت برای این پژوهش محسوب میشود.
تقدیر و تشکر
نویسندگان این پژوهش از کلیه کسانی که در این پژوهش شرکت نموده و ما را در انجام آن یاری رساندند مراتب تشکر و قدردانی را اعلام میدارند.
تضاد منافع
هیچگونه تعارض منافعی از سوی نویسندگان گزارش نشده است.
مرکزیت از جمع درجه درونی یعنی تعداد فلشهای جهتداری که به سمت یک گره یا متغیر اشاره میکنند و درجه بیرونی یعنی تعداد رئوس یا مسیرهای علی که از یک گره یا متغیر خارج میشوند. علاوه بر آن اگر درجه بیرونی متغیری مثبت بوده و درجه درونی ان صفر باشد به آن انتقالدهنده میگویند که نشانگر تأثیرگذار بودن متغیر است. اگر درجه درونی متغیری مثبت بوده و درجه بیرونی آن صفر باشد به آن دریافتکننده میگویند که نشانگر تأثیرپذیر بودن متغیر است. متغیرهای معمولی نیز دارای درجه بیرونی و درونی مثبت میباشند که نشانگر تأثیرگذار و تأثیرپذیر بودن متغیر میباشد
بحث
دامنه اخلاق در حد رفتارهای فردی تلقی میشود، اما رفتارهای فردی هنگامی که در سطح جامعه یا نهادهای اجتماعی تسری پیدا میکند، به نوعی به اخلاقی جمعی تبدیل میشود که ریشه در فرهنگ جامعه میدواند و خود نوعی وجه غالب مییابد که جامعه را با آن میتوان شناخت. این پژوهش با شناسایی مؤلفههای مؤثر، الگوی نقشه شناخت فازی اخلاق حرفهای حسابدار را طراحی و تبیین نمود. این پژوهش از نوع پژوهشهای ترکیبی (کیفی- کمی) با استفاده از تحلیل محتوای کیفی و نقشه شناخت فازی است. در بخش کیفی به منظور تعیین شاخصهای اخلاق حرفهای حسابدار از روش کدگذاری از طریق تحلیل محتوای کیفی برای احصاء مدل استفاده گردید. با توجه به نتایج این پژوهش در بخش تحلیل محتوا، مؤلفههای این پژوهش با محتوای پژوهشهای گذشته همچون نمازی و همکاران (15)، محمدی و گلوردی (16)، ارباب سلیمانی (17)، نمازی و همکاران (18)، ستایش و همکاران (19)، خدامی و اصانلو (20)، حیدرپور و رجب دری (21)، طباطبایی (22)، سعیدی و همکاران (23) و نمازی و همکاران (24) همخوانی دارد؛ اما جامع بودن محتوا در هیچکدام از آنها وجود ندارد؛ بهطوریکه بعد حرفهایگرایی در پژوهشهای قبلی بررسی نشده است. در نهایت با انجام مراحل نگاشت شناخت فازی با استفاده از نرمافزار FCM mapper الگوی نهایی اخلاق حرفهای حسابدار تعیین و تبیین گردید. برای تهیه نقشه شناخت فازی اخلاق حرفهای حسابدار پس از تعیین پنج طبقه اصلی مؤلفهها نظرات خبرگان در مورد وجود یا عدم وجود ارتباط میان مؤلفهها و زیر مؤلفهها دریافت گردید و سپس به تلفیق نظرات آنها و تهیه نقشه روابط علی پرداخته شد. این نقشه علاوه بر خود روابط، شدت و جهت روابط را هم نشان میدهد و در نهایت مسیرهای اثر در نقشه علی شناسایی شد. از طریق این مسیرها میتوان حداکثر شدت جریان وارده از میان مسیرهای مختلف درون نقشه را شناسایی کرد. نگاشت شناخت فازی میان 5 مؤلفه اصلی نشان داد که بین تمام مؤلفهها رابطه علت و معلولی وجود دارد، اما این رابطه علت و معلولی در برخی موارد مثبت و در موارد دیگر منفی است. به عنوان مثال مؤلفه فردی با مؤلفه سازمانی رابطه منفی و با سایر مؤلفهها رابطه مثبت دارد. مؤلفه اجتماعی تنها با مؤلفه فردی رابطه مثبت و با سایر مؤلفهها رابطه منفی دارد؛ به عبارت دیگر مؤلفه اجتماعی با شاخصهای سازمانی، حرفهای گرایی و زیستمحیطی رابطه معکوس دارد که بیشترین شدت جریان عبوری معکوس، به مؤلفه زیستمحیطی مربوط میشود. این بدین معناست که رقابت کشورها برای توسعه موجب شده است که پیامدهای منفی آن کمتر موردتوجه قرار گیرد. اینکه نباید غافل شویم که توسعه در هر یک از ابعاد آن اگر منجر به تخریب محیطزیست شود (که گاهی اوقات از آنها به عنوان خشونتهای زیستمحیطی یاد میشود) ناکارآمد خواهد بود. بدون شک حفظ محیطزیست بدون در نظر گرفتن وجه اجتماعی آن و انسانهایی که در جامعه زندگی میکنند و محیط زندگی افراد امکانپذیر نیست. تخریب محیطزیست بر سلامت همهجانبه (جسمی، روانی و اجتماعی) مردم اثر منفی خواهد گذاشت که از عوارض آن میتوان به بروز مشکلات متعدد روانی و اجتماعی اشاره کرد.
نتیجهگیری
آنچه که مسلم است در محیطهای کاری فاکتورهای مختلفی بر کیفیت عملکرد افراد اثر میگذارد که عملکرد ایمنی و نوع رفتار حسابداران از این قاعده مستثنا نیست. حسابداری در دنیای پیشرفته اقتصادی امروز حرفهای است حیاتی است، زیرا سامانه اقتصادی جاری بدون آن نمیتواند، وجود داشته باشد (25). هنگامی که موضوعهای مهمی مانند اخلاق و حسابداری ادغام میگردند، نیاز به توجه و دقتی دوچندان مییابند، زیرا در شرایط کنونی که رعایت نشدن برخی معیارهای اخلاقی موجب ایجاد فسادهای مالی شده و نگرانیهای زیادی را در بخشهای دولتی و غیردولتی به وجود آورده است، توجه به اخلاق راه نجات اصلی از این بحران است. لذا ضروری است که یکی از عمدهترین دغدغههای مدیران در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عاملهای انسانی شاغل در حرفه باشد تا افراد با حس مسئولیت و تعهد کامل به کار بپردازند و اصول اخلاقی را رعایت کنند. بخشی از این عوامل اثرگذار متغیرهایی است که از خصوصیات فرد یا محیط کار بوده و درصدی از تغییرات، رفتار و به طور خاص رفتار ایمن را شامل میشود. رسواییهای مالی اخیر در کشورهای پیشرفته و به تبع آن کشورهای در حال توسعه که بیانگر نقض ضوابط اخلاقی است، اهمیت جایگاه اخلاقی حسابداران را بیش از پیش آشکار نموده است. هدف اصلی این پژوهش بر این است که نشان دهد، توسعه و چگونگی آموزش اخلاق میتواند در تصمیمگیریهای اخلاقی حسابداران در انتخاب گزینههای مختلف مفید باشد. این آموزش باید بر ارتقاء مهارتهای شناختی، رفتاری و شخصیتی حسابداران تمرکز کند. با توجه به تأکید و تمرکز مذهب و از جمله اسلام بر روی ارزشها و علوم اخلاقی، این نیاز احساس میشود که علوم اخلاقی به عنوان جزئی از برنامه آموزش حسابداری باشد. در حال حاضر به دلیل عدم آموزش اخلاق حرفهای در چارچوب حسابداری حرفهای، تجارت جهانی با مشکلات بسیاری مواجه شده است. تقلب، جعل و اغراق عمدی در حسابداری شرکتها و دیگر رفتارهای سوء حرفهای منجر به افزایش مؤسسات مالی در حال ورشکستگی شده است. فروپاشی شرکتهای بزرگی مانند انرون، وردکام، گلوبال کراسینگ در ایالاتمتحده آمریکا و ... همگی اعتبار گزارشهای مالی و پاسخگویی آنها را به شدت پایین آورده است. چنین مواردی تا حدی ممکن است منجر به اثرات نامطلوب بر روی وضعیت اقتصادی کشورها شود (26). علاوه بر این فعالیتهای متقلبانه تا به حال اثرات مخربی بر سرمایهگذاری و بازارهای مالی گذاشته است، زیرا مردم چنین استدلال میکنند که این اعمال به دلیل رفتارهای غیراخلاقی حسابداران و عدم درک صحیح آنها از اصول اخلاقی صورت گرفته است و باعث بحران اخلاقی در حرفه حسابداری شده است. به عبارتی، وقوع رسواییهای اخیر حسابداری در آمریکا منجر به توجه بیشتر به ضرورت آموزش اخلاق در حسابداری شد (27). برای اینکه بتوان در گسترش اخلاق سرعت بیشتری ایجاد نمود و کارایی و اثربخشی آن را بهبود بخشید، لازم است که حسابداران علاوه بر تبحر در فعالیتهای حرفهای خود به مسئولیتهای اخلاقی خود و در پی آن گسترش رفتار ایمن نیز توجه کنند؛ بنابراین باید متغیرهایی که میتواند بر اخلاق اثرگذار بوده و یا تأثیرگذار باشد را شناسایی نموده و در مرحلههای بعدی مدیریت نمود. با وجود مطالعات مختلف و تلاشهای فراوان به منظور نشان دادن اهمیت توسعه رفتار اخلاقی ایمن، تلاش چشمگیری در زمینه ارتقای اخلاق حرفهای حسابدار در ایران صورت نگرفته است. شاید به این علت که توسعه اخلاق حرفهای یک مفهوم مجرد نبوده، بلکه مفهومی چندگانه میباشد و عوامل متعددی بهطور مستقیم و غیرمستقیم بر آن تأثیرگذار هستند.
پیشنهادها و محدودیتها
با توجه به طبقهبندیهای منسجم الگوی (ابعاد و مؤلفه و شاخصها) موردمطالعه تحت عنوان نقشه شناختی فازی اخلاق حرفهای حسابدار، یافتههای این پژوهش عوامل اثرگذار جهت تسهیل حرکت بهسوی اخلاق را نشان میدهد؛ بنابراین میتوان افزایش ابعاد موردبررسی اخلاق و حتی توجه به سطح اخلاق حرفهای را در گزارشات و صورتهای مالی تهیه شده توسط حسابداران و ارائه آن به استفادهکنندگان را پیشنهاد داد. حتی میتوان به سازمانهای مربوط، تغییر و بروز رسانی ساختار گزارشات و صورتهای مالی و توجه بیشتر به مباحث علمی و کاربردی اخلاقی در تهیه آنها را پیشنهاد داده و با ایجاد انگیزههایی همچون تشویق مالیاتی، جایزه صادرات و اختصاص یارانه جهت واردات و هزینههای انرژی و تغییر رتبهبندی شرکتها بر اساس اخلاق در بازار سرمایه، آنها را به رعایت اخلاق حرفهای و انجام رفتاری ایمن در افشای صادقانه و قابلاتکاتر محتوای گزارشهای مالی و غیرمالی ترغیب نمایند و شفافیت اطلاعاتی و پاسخگویی را بهبود ببخشند.
از آنجا که آموزش اخلاق حرفهای به دانش آموزان و دانشجویان حسابداری جهت انتخابهای اخلاقی در شرایط کسبوکار واقعی یکی از راهبردهای دولت به منظور توسعه پایدار سرمایه انسانی است و با توجه به اینکه دانش آموزان و دانشجویان حسابداری در آینده به عنوان حسابداران حرفهای در جامعه فعالیت میکنند، لذا بهترین فرصت برای یادگیری اصول اخلاق حرفهای دوره دانشجویی است که دربرگیرنده شروع فعالیت برقراری ارتباط حرفهای با ذینفعان و همپیشگان است و ارزشهای اخلاقی دانشجویان به گونه در خور توجهی از زمانی که آنها وارد دانشگاه میشوند، شکل میگیرد، پیشنهاد آموزش عملی اخلاق حرفهای در دروس حسابداری و همچنین ایجاد واحد درسی مستقل برای آن میتوان گام مؤثری در این زمینه محسوب شود. همچنین جهت کاربردی کردن هر چه بیشتر اخلاق حرفهای، تعیین مؤلفههای اخلاقی مربوط به حسابرسی نیز توصیه میشود.
پیشنهاد میشود به بررسی موانع موجود در مسیر آموزش اخلاق حرفهای به دانشجویان حسابداری در دانشگاههای کشور و ارائه راهکارهای لازم جهت رفع آنها پرداخته شود.
مطالعهای گسترده به منظور شناسایی کاستیهای نقشه شناخت فازی اخلاق حرفهای حسابدار و ارائه رویکردی منسجم برای تدوین نقشه اخلاق حرفهای انجام شود. در این مورد به کارگیری طرحهای پژوهش کیفی بسیار اثربخش خواهد بود.
پیشنهاد میشود عامل زمان در شبیهسازی و آزمون نقشه شناخت فازی اخلاق حرفهای حسابدار وارد شود، بدین معنی که نقشه موردنظر با مقادیر موردنظر در چه مدت زمانی اهداف
موردنظر ما را محقق خواهد ساخت.
یکی از محدودیتهای اساسی این پژوهش طبقهبندی مؤلفهها در پنج شاخص اصلی است که ممکن است با انجام تحقیقات موشکافانهتر تعداد معیارهای اصلی اخلاق حرفهای حسابدار را بتوان توسعه داد.. محدودیتهای ذاتی مربوط به تحلیل محتوا و تعداد کم خبرگان در مرحله نقشه شناخت فازی نیز از دیگر محدودیتهای این پژوهش به شمار میرود.
به اعتقاد پژوهشگر یکی دیگر از محدودیتهای هـر تحقیـق کیفـی را میتوان سویهها و گرایشهای شخصی پژوهشگر دانست که ازآنجاکه در تحقیق کیفی نیاز به تفسیر دادهها وجـود دارد ممکـن است (حداقل بهصورت ناخواسته) بـر تفسـیرهای وی اثـر بگـذارد. در تحقیـق حاضـر پژوهشـگر تلاش خود را به کار گرفته است تا به شکلی بیطرفانه دادهها را تحلیل و ارائه کند اما بااینحال ذات و ماهیت پژوهشهای کیفی همانطور که در فصل سوم هم اشاره شد بـه شـکلی است که ممکن است از سویهها و گرایشهای پژوهشگر تأثیر بپذیرد. ایـن تأثیرپذیری احتمـالی (که حتی ممکن است ناخودآگاه باشد) را میتوان از محدودیتهای هر تحقیق کیفی دانست.
همچنین یکی از موانع و محدودیتهای بسیار مهم در انجام این پژوهش، مربوط به نارساییهای ذاتی پرسشنامه در تعمیم دهی نتایج بهخصوص درروش نمونهگیری، نمونههای غیر احتمالی بود ممکن است نتایج این تحقیق مانند نتایج سایر تحقیقات کیفی، قابلیت تعمیم نداشته باشد و درواقع این موضوع، نوعی محدودیت برای این پژوهش محسوب میشود.
تقدیر و تشکر
نویسندگان این پژوهش از کلیه کسانی که در این پژوهش شرکت نموده و ما را در انجام آن یاری رساندند مراتب تشکر و قدردانی را اعلام میدارند.
تضاد منافع
هیچگونه تعارض منافعی از سوی نویسندگان گزارش نشده است.
منابع
- Shahriyari M, Barzegar E. "The Relationship between Ethical Climate and Consulting with Professional and Organizational Commitment of the Public Sector Accountants". Journal of Health Accounting. 2017; 5(2): 47-70. [Persian]
- Saeedi F, Jamshidi Navid B, Taherabadi AA, et al. (2018). "The effect of individual characteristics on the disclosure tendencies of independent auditors". Journal of Health Accounting. 2018; 7(2): 42-66. [Persian]
- Faramarz Ghara Maleki, A. "Professional Ethics in Iranian and Islamic Civilization", Tehran, Research Institute for Cultural and Social Studies. 2008; 22. [Persian]
- Saeedi F, Jamshidi Navid B, Taherabadi AA, et al. "The effect of individual characteristics on the disclosure tendencies of independent auditors". Journal of Health Accounting. 2018; 7(2):42-66. [Persian]
- O'Toole M. "The relationship between employees' perceptions of safety and organizational culture". J Safety Res. 2002; 33(2): 231-43.
- Halvani G, Fallah H, Barkhordari A, Khoshk et al."ASurvey of causes of occupational accidents at working place under protection of Yazd Social Security Organization in 2005". Iran Occupa Health J. 2010; 7(3): 22-9. [Persian]
- Correll M, Andrewartha G. "Positive safety culture: the key to a safer meat industry: A literature review". Adelaide: SafeWork South Australia. 2000.
- Naqshbandi N, HabibTalab F. (2018). "The Impact of Ethical Orientation on Auditors' Ethical Decision-Making Process", Quarterly Journal of Management and Accounting Studies. 2019; 4(3): 26-44. [Persian]
- Mearns K, Whitaker SM, Flin R. "Safety climate, safety management practice and safety performance in offshore environments". Safety Sci. 2003; 41(8): 641-80
- Smith GS, Huang YH, Ho M, et al. "The relationship between safety climate and injury rates across ndustries: The need to adjust for injury hazards". Accident Analysis Preven. 2006; 38(3): 556-62.
- Martínez-Córcoles M, Gracia F, Tomás I, et al. "Leadership and employees' perceived safety behaviours in a nuclear power plant: A structural equation model". Safety science. 2011; 49(8-9): 1118-1129
- Uryan Y. "Organizational Safety Culture and Individual Safety Behavior: A Case Study of the Turkish National Police Aviation Department": University of Central Florida Orlando, Florida. 2010.
- Griffin MA, Hu X. "How leaders differentially motivate safety compliance and safety participation: the role of monitoring, inspiring, and learning". Safety science. 2013; 60: 196-202.
- Neal A, Griffin MA. "A study of the lagged relationships among safety climate, safety motivation, safety behavior, and accidents at the individual and group levels". J Applied Psychol. 2006; 91(4): 946.
- Vinodkumar M, Bhasi M. "A study on the impact of management system certification on safety management". Safety Sci. 2011; 49(3): 498-507
- Mirhosseini M, Moinuddin M, Hirani F, et al. "Analyzing the most effective indicators of accountant professional ethics": the inevitable necessity for assessing the safe behavior of accountants. tkj. 2021; 13(1): 62-80. [Persian].
- Namazi M, Rajab Dori H, Rustamimandi A. "Review of the number and content analysis of articles related to accounting professional ethics in Iran". Journal of Accounting Advances. 2017; 9(1): 192-226. [Persian].
- Mohammadi M, Golverdi M. "Components of professional ethics in the organization modeled on religious principles". Journal of Islam and Management. 2013; 2(3): 161-180. [Persian].
- Arbab Soleimani A. "Code of Professional Conduct for Professional Accountants, International Board of Professional Standards for Professional Conduct". Tehran: Yas city.2014. [Persian].
- Namazi M, Rajab Dori H, Rustamimandi A. " Investigating the Interaction of the Structures of the Model of Sustainable Development of Accounting Professional Ethics Using Fan Dimetel Quarterly". Journal of Financial Accounting Research. 2017; 9(2): 71-90. [Persian].
- Setayesh MH, Maher MH, Abolhallaj M. "The Effect of Personal and Social Characteristics on Perception of Moral Principles among Directors of Finance and Budget of Universities of Medical Science in Iran". Journal of Health Accounting. 2012; 1(1): 17-32. [Persian]
- Khoddami S, Osanloo B. "Designing ethical behavior model of employees with emphasis on the role of ethical values of organization". Ethics in Science and Technology. 2015; 10(1):96-104. [Persian]
- Karamshahi B, Azami Z. "The relationship between individual ethics, professional ethics of accountants, gender and tax compliance". Quarterly Journal of Ethics in Science and Technology. 2018; 13(1): 91-99. [Persian]
- Tabatabai A. "Ethics, behavior and attributes of a believer from the perspective of the Qur'an and Atrat". Tehran: Behrad. [Persian]
- Saeedi F, Jamshidi Navid B, Taherabadi AA, et al. "The effect of individual characteristics on the disclosure tendencies of independent auditors". Journal of Health Accounting. 2018; 7(2): 42-66. [Persian]
- Namazi M, Rajab Dori H, Rusta mimandi A. "Developing a Model for Sustainable Development of Accounting Professional Ethics". Quarterly Journal of Ethics in Science and Technology. 2017; 12(4): 73-83. [Persian]
- Sarlak N. "Ethics in Accounting". The Journal of Ethics in Science and Technology. 2008; 13(1-2): 71-82. [Persian]
- Kafash L, Imani H. (2017)."The Effect of Organizational Commitment and Ethical Values on Whistleblowing Intention among the Public Sector Accountants". Journal of Health Accounting. 2017; 6(2): 87-105. [Persian]
- Khoddami S, Osanloo B." Designing ethical behavior model of employees with emphasis on the role of ethical values of organization". Ethics in Science and Technology. 2015; 10(1): 96-104. [Persian]
Assessing the Safe Behavior of Accountants by Designing an Accountant's Professional Ethics Model
Maleeha MIRHOSSEINI[5], Mahmoud MOINUDDIN*[6], Forough HIRANI[7], Seyed Hasan HATAMI NESAB[8]
Abstract
[1] گروه حسابداری، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، یزد، ایران
[2] گروه حسابداری، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، یزد، ایران
* (نویسنده مسئول : mahmoudmoein@iauyazd.ac.ir)
* (نویسنده مسئول : mahmoudmoein@iauyazd.ac.ir)
[3] گروه حسابداری، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، یزد، ایران
[4] گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، یزد، ایران
[5] Department of Accounting, Faculty of Accounting and Management, Islamic Azad University, Yazd Branch, Yazd, Iran
[6] Department of Accounting, Faculty of Accounting and Management, Islamic Azad University, Yazd Branch, Yazd, Iran
*(corresponding author: mahmoudmoein@iauyazd.ac.ir)
*(corresponding author: mahmoudmoein@iauyazd.ac.ir)
[7] Department of Accounting, Faculty of Accounting and Management, Islamic Azad University, Yazd Branch, Yazd, Iran
[8] Department of Business Management, Faculty of Accounting and Management, Islamic Azad University, Yazd Branch, Yazd, Iran
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
