تأثیر فرهنگ سازمانی بر عملکرد ایمنی کارکنان سازمان توزیع نیروی برق استان گیلان

مراد رضایی‌دیزگاه¹، مهدی اجلی²، مهدی همایون­فر^3*

هدف: مسئله ایمنی در سال‌های اخیر به مسئله‌ای اساسی در کشورهای در حال توسعه تبدیل شده و توجه بسیاری از سازمان­ها را به خود معطوف نموده است. در این راستا، تحقیق حاضر به دنبال بررسی تأثیر فرهنگ سازمانی بر عملکرد ایمنی در سازمان توزیع برق منطقه­ای استان گیلان می­باشد. روش بررسی: تحقیق حاضر از نظر روش، توصیفی و از نظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری تحقیق شامل: کارکنان سازمان توزیع برق استان گیلان به تعداد 1311 نفر می­باشد که از میان آن‌ها 286 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و داده­های لازم با استفاده از پرسشنامه جمع­آوری گردید. پس از بررسی روایی (محتوی) و پایایی پرسشنامه، فرضیه­‌های تحقیق بر اساس روش مدل‌سازی معادلات ساختاری و نرم­‌افزار Smart PLS2 آزمون گردید. یافته­‌ها: نتایج نشان می­‌دهد که: (1) فرهنگ تعهد مدیریت به ایمنی بر ایجاد محیط ایمن، (2) ایجاد محیط ایمن بر مهندسی هم‌زمان، (3) ایجاد محیط ایمن بر طراحی برای ایمنی و (4) طراحی برای ایمنی بر عملکرد ایمنی، دارای تأثیر معناداری هستند، اما تأثیر مهندسی هم‌زمان بر عملکرد ایمنی مورد تائید قرار نگرفت. بعلاوه، نتایج نشان می­‌دهند که متغیرهای مدل، 9/73 درصد از تغییرات عملکرد ایمنی را تبیین می­کنند. نتیجه­‌گیری: نتایج تحقیق می­توانند به عنوان الگویی برای تبیین عملکرد ایمنی در برق منطقه‌ه­ای استان گیلان مورد استفاده قرار گیرند. بعلاوه، این امکان را فراهم می­سازند که با تقویت متغیرهای پیش­بینی، سیاست‌های لازم برای بهبود عملکرد ایمنی ارائه گردد. واژگان کلیدی: تعهد مدیریت به ایمنی، ایجاد محیط ایمن، مهندسی هم‌زمان، طراحی برای ایمنی، عملکرد ایمنی

مقاله پژوهشی تاریخ دریافت: 1400/04/12 تاریخ پذیرش: 1400/09/04 ارجاع: رضایی‌دیزگاه مراد، اجلی مهدی، همایون‌فر مهدی. تأثیر فرهنگ سازمانی بر عملکرد ایمنی کارکنان سازمان توزیع نیروی برق استان گیلان. بهداشت کار و ارتقاء سلامت 1401; 6(2): 110-98.

تحقیق حاضر از نظر روش، توصیفی و از نظر هدف، کاربردی است. از نظر روش‌شناسی نیز این تحقیق از نوع تحقیقات همبستگی است که زیر مجموعه تحقیقات توصیفی (غیرآزمایشی) به شمار می‌روند. نهایتاً از لحاظ روش جمع‌آوری داده‌ها نیز این تحقیق از نوع میدانی است. جامعه آماری تحقیق شامل: کارکنان سازمان توزیع برق استان گیلان است که تعداد آن‌ها 1311 نفر می‌باشد. از آنجا که تعداد عناصر جامعه آماری محدود است، با توجه به فرمول تعیین حجم نمونه کوکران اقدام به تعیین اندازه نمونه گردید. با توجه به فرمول کوکران حداقل تعداد نمونه موردنیاز 277 نفر برآورد گردید. با در نظر گرفتن حداقل نمونه موردنیاز و احتمال عدم بازگشت برخی پرسشنامه‌ها، تعداد 350 پرسشنامه در میان کارکنان توزیع و در نهایت 281 پرسشنامه قابل‌استفاده جمع‌آوری گردید (نرخ بازگشت: 2/80 درصد). لازم به ذکر است که روش نمونه‌گیری به صورت تصادفی ساده بوده و بر اساس کد پرسنلی صورت گرفت. به منظور جمع‌آوری داده‌های موردنیاز، از پرسشنامه ژو و همکاران (3) استفاده گردید که پس از ترجمه به تائید نظر اساتید و کارشناسان خبره حوزه مدیریت رسید؛ بنابراین، پرسشنامه تحقیق دارای روایی محتوا می‌باشد. در خصوص سنجش پایایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب به دست آمده برای هر یک از متغیرها در جدول زیر قابل مشاهده می‌باشد.

بر اساس نتایج حاصل از جدول فوق، می‌توان عنوان کرد که پرسشنامه از پایایی قابل قبولی برخوردار است. نهایتاً، برای تحلیل داده‌های این پژوهش، از نرم‌افزارهای SPSS 22 و روش مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار Smart PLS2 استفاده شده است.

جهت تحلیل داده­های تحقیق، ابتدا هر متغیر در قالب شاخص‌های آماری توصیف شده و سپس برای آزمون
فرضیه‌ها از روش مدل­سازی معادلات ساختاری
(. Structural Equation Modeling(SEM)) با استفاده از نرم‌افزار PLS استفاده شده است. توصیف متغیرهای تحقیق به شرح ذیل می‌باشد:

• متغیر فرهنگ تعهد مدیریت به ایمنی، دارای میانگین 60/3 و انحراف معیار 53230/0 می‌باشد.

• متغیر ایجاد محیط ایمن در کار، دارای میانگین 46/3 و انحراف معیار 71522/0 می‌باشد.

• متغیر مهندسی هم‌زمان، دارای میانگین 31/3 و انحراف معیار 65492/0 می‌باشد.

• متغیر طراحی برای ایمنی، دارای میانگین 41/3 و انحراف معیار 57971/0 می‌باشد.

• متغیر عملکرد ایمنی، دارای میانگین 25/3 و انحراف معیار 71104/0 می‌باشد.

همچنین، سطح معنی­دار به‌دست‌آمده از آزمون کولموگروف- اسمیرنف، برای متغیر وابسته (عملکرد ایمنی) کمتر از 05/0 است که حاکی از غیرنرمال بودن توزیع متغیر موردنظر است. بعلاوه، شاخص GOF برای برازش کلی مدل پژوهش حاضر به صورت زیر محاسبه گردیده است:

با توجه به مقادیر 0.01، 0.25 و 0.36 به‌عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی، مقدار 662/0 برای شاخص GOF نشان­دهنده برازش قوی مدل پژوهش است.
نمودارهای زیر بیانگر میزان ارتباط بین متغیرهای مکنون در حالت تخمین استاندارد و اعداد معناداری هستند. در این نمودارها منظور از M.C.T.S فرهنگ تعهد مدیریت به ایمنی، C.S.E.W ایجاد محیط ایمن در کار، C.ENG مهندسی هم‌زمان، D.F.S طراحی برای ایمنی و S.PRF متغیر عملکرد ایمنی است.

• در فرضیه اول که به بررسی "تأثیر فرهنگ تعهد مدیریت به ایمنی بر ایجاد محیط ایمن "پرداخته شد، از آنجایی که میزان آماره T موردنظر، خارج از بازه (96/1 96/1-) قرار دارد، فرضیه پذیرفته می‌شود. میزان تأثیر فرهنگ تعهد مدیریت به ایمنی بر ایجاد محیط ایمن نیز 733/0 است. نتیجه به‌دست‌آمده، هم‌راستا با تحقیق (3) می‌باشد.
• در فرضیه دوم که به بررسی " تأثیر ایجاد محیط ایمن بر مهندسی هم‌زمان " پرداخته شد، از آنجایی که میزان آماره T موردنظر، خارج از بازه (96/1 96/1-) قرار دارد، فرضیه پذیرفته می‌شود. میزان تأثیر فرهنگ تعهد مدیریت به ایمنی بر مهندسی هم‌زمان نیز 861/0 است. نتیجه به‌دست‌آمده، هم‌راستا با تحقیق (3) می‌باشد.
• در فرضیه سوم که به بررسی " تأثیر ایجاد محیط ایمن بر طراحی برای ایمنی " پرداخته شد، ازآنجایی‌که میزان آماره T موردنظر، خارج از بازه (96/1 96/1-) قرار دارد، فرضیه پذیرفته می‌شود. میزان تأثیر ایجاد محیط ایمن بر طراحی برای ایمنی نیز 816/0 است. نتیجه به‌دست‌آمده، هم‌راستا با تحقیق (3) می‌باشد.
• در فرضیه چهارم که به بررسی " تأثیر مهندسی هم‌زمان بر عملکرد ایمنی" پرداخته شد، ازآنجایی‌که میزان آماره T موردنظر، در بازه (96/1 96/1-) قرار دارد، فرضیه پذیرفته نمی‌شود. میزان تأثیر فرهنگ تعهد مدیریت به ایمنی بر مهندسی هم‌زمان نیز 095/0 است. نتیجه به‌دست‌آمده، هم‌راستا با تحقیق (3) می‌باشد.
• در فرضیه پنجم که به بررسی " تأثیر طراحی برای ایمنی بر عملکرد ایمنی "پرداخته شد، ازآنجایی‌که میزان آماره T موردنظر، خارج از بازه (96/1 96/1-) قرار دارد، فرضیه پذیرفته می‌شود. میزان تأثیر طراحی برای ایمنی بر عملکرد ایمنی نیز 776/0 است. نتیجه به‌دست‌آمده، هم‌راستا با تحقیق (3) می‌باشد.

1. Arshadi N, Ahmadi E, Etemadi A. The effect of the safety climate and conscientiousness on the safety performance with mediating role of motivation. Journal of Psychological Models and Methods. 2011; 5(2): 107-24. [Persian]
2. Bouten L, Hoozée S. Let's do it safely: how Altrad Balliauw configured a package of control systems. Journal of Cleaner Production. 2016; 136: 172-80.
3. Büschgens T, Bausch A, Balkin DB. Organizational Culture and Innovation: A Meta Analytic Review. Journal of product innovation management. 2016; 30(4): 763-81.
4. Eskandari D, Charkhand H, Jafari MJ, et al. Development of a leading indicator for assessing the organization's safety performance based on fuzzy AHP. Iran Occupational Health. 2020; 17: 53. [Persian]
5. Fruhen LS, Mearns KJ, Flin R, et al. Skills, knowledge and senior managers’ demonstrations of safety commitment. Safety Science. 2014; 69: 29-36.
6. García-Herrero S, Mariscal MA, Gutiérrez JM, et al. Bayesian network analysis of safety culture and organizational culture in a nuclear power plant. Safety science. 2013; 53: 82-95.
7. Goodarzi R, Arghami S, Pouyakian M. Identification of factors affecting safety culture in Iranian thermal power plants. Journal of Occupational Hygiene Engineering. 2016; 3(2): 12-20. [Persian]
8. Govorin A. Sacred values as keys to family business survival: the case of oy gust. Ranin [MSc thesis]. University of Eastern Finland; 2016.
9. Hoffmeister K, Gibbons AM, Johnson SK, et al. The differential effects of transformational leadership facets on employee safety. Safety science. 2014; 62: 68-78.
10. Jahangiri M, Sareban Zadeh K, Bashar O, et al. Investigation risk perception, safety attitude and safety performance in supervisors of construction sites Shiraz-Iran. Journal of Ergonomics. 2013; 1(2): 10-8. [Persian]
11. Khakpour A, Samiei Zafarghandi A.  Model for safety performance evaluation based on organizational factors affecting safety industries using Fuzzy Inference System. Safety Promotion and Injury Prevention. 2015; 3(1): 25-34. [Persian]
12. Khaleghinejad A, Ziaaldini M. Relationship between employees' safety climate and safety performance with respect to mediating effect of safety knowledge and safety motivation in Sarcheshmeh copper complex.  Journal of Health and Safety at Work. 2016; 5(4): 69-86. [Persian]
13. Kouchak Kowsari SS. Assessing performance of health, safety and environmental management system using balanced scorecard approach [MSc thesis]. University of Guilan; 2010. [Persian]
14. Mokhtaran M, Dehdari R. Understanding organizational culture based on Denison Model in National Iranian Oil Refining and Distribution Company. 2015; 50: 91-109. [Persian]
15. Naderi Qomi M, 1388, Culture in management and organization theory. Marefat Journal. 2009; 18(2): 27-44. [Persian]
16. Nasibi M, Modiri M, Nekooie MA, et al. Developing Info-Task Collaborative Model among Emergency Management Stakeholders in industry by Application of Concurrent Engineering, Case Study: Iran Khodro. Emergency Management. 2016; 10: 23-36. [Persian]
17. Nasiri-Pour AA, Nikou-Maram H, Ghaffari F, et al. The relationship between organizational culture and personnel HSE performance in a production company: A case study in Saipa Car Company. Journal of Health and Safety at Work. 2012; 2(3): 71-84. [Persian]
18. Neal A, Griffin M. Perceptions of Safety at Work: A Framework for Linking Safety Climate to Safety Performance, Knowledge, and Motivation, Safety Science. 2000; 34: 99-109.
19. Nouri R, Sabokrou M. Proceedings of the 4th International Conference on Applied Resarches in Management and Accounting; 2016 Sep 15-16, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
20. Petitta L, Probst TM, Barbaranelli C, et al. Disentangling the roles of safety climate and safety culture: Multi-level effects on the relationship between supervisor enforcement and safety compliance. Accident Analysis & Prevention. 2017; 99: 77-89.
21. Sabouri H, Alizadeh SSh, Mosaferi M, Safaiyan A. Evaluation of safety performance indicators for construction projects: A review study. Iran Occupational Health. 2020; 17:24. [Persian]
22. Sargazi AA, Sargazi A. The Effect of Organizational Culture on the Performance of Employees of Universities and Institutes of Higher Education in Gorgan. Proceedings of the 4th International Conference on Modern Research in Management, Economics and Accounting; 2016 Sep 9-10, Kharzmi High Institute of Science and Technology, Tehran, Iran. [Persian]
23. Schlick CM, Schneider S, Duckwitz S. Modeling of periodically correlated work processes in large-scale concurrent engineering projects based on the DSM. In DSM 2011: Proceedings of the 13th International DSM Conference. 2011.
24. Shackleton R. An Examination of Different Measures of Work Experience, and the Relationship between Previous Experience and Safety [MSc thesis]. University of Canterbury; 2016.
25. Shahanoushi M, Tayebi M, Mazaheri H. Relationship between Organizational Culture and the HSE Safety Culture (Case Study: Isfahan Electricity Distribution Company). Proceedings of the International Conference on Modern Orientation in Management, Economics and Accounting; 2015 Jul 23-24, Industrial Management Organization, Tabriz; Iran [Persian]
26. Shamaii A, Omidvari M, Lotfi FH. Health, safety and environmental unit performance assessment model under uncertainty (case study: steel industry). Environmental Monitoring and Assessment. 2017; 189(1): 42-54.
27. Shidpour H. Multi-criteria decision making system for three-dimensional simultaneous engineering [MSc thesis]. University of Kurdistan; 2010. [Persian]
28. Social Security Organization [Internet]. 2016 Jun 15; Available from: http://www.tamin.ir/ News/Item/28301/16/28301.html.
29. Stock GN, McFadden KL. Improving service operations: linking safety culture to hospital performance. Journal of Service Management. 2017; 28(1); 57-84.
30. Takala J, Hämäläinen P, Saarela KL, et al. Global estimates of the burden of injury and illness at work in 2012. Journal of occupational and environmental hygiene. 2014; 11(5): 326-37.
31. Tappura S, Hämäläinen P. Promoting occupational health, safety and well-being by training line managers. Proceedings of the 43th Annual Nordic Ergonomics Society Conference; 2012 Sep 18-21, Nordic Ergonomics and Human Factors Society (NES), Oulu, Finland; 2012.
32. Zhu A, von Zedtwitz M, Assimakopoulos D, et al. The impact of organizational culture on Concurrent Engineering, Design-for-Safety, and product safety performance'. International journal of production economics. 2016; 176: 69-81.